Küçükbaş deri kaynağı olarak koyundan sonra en fazla önemli ve mevcudu fazla olan oğlak ve keçi derisidir. Ancak koyun derisinin sahip olduğu pozitif özelliklerin bir kısmı keçi derisinde mevcut değildir. Örneğin, hamderi yapısının farklılığı, elastin varlığı, v.b. Oğlak ve keçi derisinden üretilen bazı mamul deri çeşitleri şunlardır: ayakkabı yüzlük ve saraciyelik deri üretiminde temelde klasik “protein finisajı” olarak “glaze deri” önemlidir. Oğlak derisinden giysilik süet üretimi modaya bağlı olarak abiye kıyafet üretiminde tercih edilmektedir. Ayrıca ayakkabı astarlık ( gamba mostra ) deri üretimi klasik ve yaygındır.
10 sene önce İtalya da üretiminde otorite iken, hamderi kaynağı olan Nijerya, kuzey Afrika ülkeleri ve Hindistan’ın ihracatı durdurması sonucu, bugün Hindistan üretimde başa geçmiştir. Glaze deri kromlu veya semi-krom oğlak/keçi yanı sıra koyun ve dana derilerinden de üretilebilmektedir. Glaze deride finisaj büyük önem taşımaktadır. Cildi belirgin kılan natürellik, parlaklık ve saydamlık ve özel dokunun tuşesi gerekir.
Glaze finisajı için kritik bazı noktalar şunlardır:
a) Deri yarı mamul hale uygun retenaj ve yağlama ile hazırlanmalıdır.
b) Deri düz yayılmış kırışık olmamalıdır, kalınlığı homojen olmalı ( perdah işlemi için ) gerekirse et tarafından ayar zımparası yapılmalıdır.
c) Finisajda termoplastik maddeler kullanılmamalıdır.
Glaze finisajında günümüzde muhtelif ticari preparatlar bulunmasına rağmen bunların bir kısmı hala eski klasik maddelerdir. Önemini koruyan en önemli protein binder ( bağlayıcı ) ise kazein’dir. Kazein suda çözünmediği için zayıf alkaliler ile muamele edilerek çözünürleştirilirler. Gliserin, poliglikoller, paca yağı harici plastizer olarak kullanılır. Kazeinin fiksasyonu yani kontinü film oluşturması ve diş etkenlere karşı dayanımını ( yaş sürtünme, aşınma gibi ) arttırmak için yapılan perdah işlemi için formalin çözeltisi kullanımı yaygındır. Ancak, formaldehitin kısıtlanması sonucu, yerine bazı asitler ile ağır metal tuzlarının ( krom sülfat gibi ) kullanımı tavsiye edilmektedir. Az miktarda albümin kazeine ilave edilerek filmin parlaklığını ve saydamlığını arttırması sağlanır. Kazein film tabakasının yeterli derecede “çözünmez” olamaması perdah işleminde sorun yaratabilir. Nedenleri, arasında fiksatörün az veya yetersiz olması, filmin çok kuru olması, fiksasyondan sonraki bekleme süresinin ( olgunlaşma ) kısa olması sayılabilir. Eskiden protein binder kaynağı olarak yumurta albümini ( beyaz ), kan albümini ( serum ), gomalak ve bazı musilajlar kullanılırdı. Ancak bunların bazılarının “modifiye” veya “sentetik” bazlı olanları günümüzde ticari preparat olarak üretilmektedir.
Finisajda, binder yanı sıra önemli ikinci komponent ise renk kaynağıdır. Kullanılan boya ve pigmentler arasında eskiden rağbet gören siyah renk için “nigrosin” sentetik boyası sayılabilir. Günümüzde üretilen uygun pigment pastalar ile de her renk finisajı yapılabilmektedir.
Glaze finisajında ön astarlama ( ön astar ) gerekir ise dolgu yağı, akrilik/pu binder kullanılır. Ayrıca astar katlar için plastifiyan, karnabu kaynaklı vaks dispersiyonu ve üst katlar için parlak modifiye kazein tercih edilmelidir.
Glaze finisajında mekanik olay özel “perdah makinesi” ile sağlanır. Perdah makinesinde önemli olan cam veya metal kaynaklı perdah silindiridir. Perdah koluna bağlı silindir deri üzerinde dakikada 90-120 sürtme yapar. Deri üzerindeki basınca ve birim alana yapılan sürtme süresine bağlı olarak deri yüzeyinde ( cildinde ) sıcaklık 120 C’ye kadar çıkabilir.
Sığır v.b. kaynaklı yüzlük ( vidala ) uygulamaları yanı sıra oğlak/keçi kaynaklı yüzlük “glaze deri” üretimi de önemini koruyarak devam edeceğe benzemektedir. Ülkemizde ise oğlak/keçi derisinin önemli kullanım alanı astarlık ve yüzlük olarak verilebilir. Ayrıca Doğu Anadolu‘da “tulum peyniri” üretimindeki geleneksek kullanımı da unutulmamalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder