01.01. Asit- Baz İndikatörleri
01.01.01. Bazı İndikatörlerin Hazırlanışı
01.01.02. Karışık İndikatörler
01. İNDİKATÖRLER
Çözeltinin pH’sına bağlı olarak renk değiştiren kompleks yapıdaki organik bileşiklere indikatör denir. Bu tür çözeltiler titrasyonun bitiş noktasını saptamak amacıyla kullanılır. İndikatörleri asit baz, redoks ve çöktürme indikatörleri olarak ayırabiliriz.
01.01. Asit- Baz İndikatörleri
Asit Baz indikatörleri zayıf asit veya zayıf bazdırlar. Genelde indikatörle HIn sembolü ile gösterilirler. Bu indikatörlerin ayrışma tepkimeleri yazılacak olursa;
Örneğin metil kırmızısı [HIn] formundayken kırmızı, disosiye olduktan sonra [In- ] formunda ise sarı renktedir.
Le Chatelier prensibine göre H+ konsantrasyonun artması, dengenin sola kaymasına neden olur ve bu nedenle HIn’ın kırmızı rengi (asit rengi ) gözlenir. Bunun tersi olarak da OH- (baz) eklenmesi ile H+ konsantrasyonu azalacağı için denge sağa kayacak ve In- rengi (baz rengi) olan sarı renk gözlenecektir.
Eğer pH = 5 ise [H+] derişimi 10-5 olacağından bunuda formüldeki yerine koyarsak eğer
olacaktır. Bu da [HIn] derişiminin [In- ] derişiminden 100 kat fazla olacağını ve bu nedenle HIn rengi olan kırmızı rengin gözlenecegini gösterir.
Herhangi bir deney sırasında Asit-Baz indikatörü şeçilirken aşağıdaki kurallara dikkat edilmesi gerekmektedir:
· Deney sırasında eklenen indikatör miktarı 2 damladan fazla olmamalıdır. Çünkü bazı titrantlar indikatörlerle reaksiyona girip rengini değiştirebilir. Bu ihtimali göz ardı edebilmek için eklenen indikatör hacmi çok az olmalıdır.
· Titrasyon sırasında, indikatörün ilk renk değiştirdiği görüldüğü anda titrasyon bitirilmelidir.
· Deney sırasında şeçilecek olan indikatörün renk değiştirme pH’sı titre edilen çözeltilerin eşdeğerlik pH’sına uymalıdır.
· Özellikle metil oranj ve metil kırmızısı indikatörleri sıcak çözeltilerin titrasyonunda kullanılmamalıdır. Çünkü bu indikatörlerin görülebilen renk değişiklikleri sıcaklık artması ile daha düşük pH’lara kayar.
01.01.01. Bazı İndikatörlerin Hazırlanışı
*Fenolftalein : 1 g fenolftalein %50 Etanol’ de çözündükten sonra, nötralleştirmek amacı ile hafif pempe oluncaya kadar üzerine 0.01 N NaOH eklenir. Bu pempe rengin 1-2 damla 0.01 N HCl asit çözeltisi eklendiği zaman kaybolması gerekmektedir.
01.01.02. Karışık İndikatörler
Bazı titrasyonlarda daha hassas sonuç alabilmek için, daha dar pH aralığında titrasyonun gerçekleşmesi istenir. Bu nedenle uygun iki indikatör karıştırılarak çok yakın pH aralığında renk değiştiren bir karışım elde edilir. Örneğin Metilen mavisi-metilen kırmızısı (tashiri indikatörü) pH 5.45 ile 5.5 gibi dar bir alan içerisinde viole renginden yeşile döner.
| İndikatörler I II | Karışım Oranlar (VI / VII) | |
| Metil oranj | *İndigo karmin | 1/1 |
| Fenolftalein | Timol mavisi | 3/1 |
| Bromkresol yeşili | Metil kırmızısı | 3/1 |
| Nötral kırmızısı | Metilen mavisi | 1/1 |
| Bromtimol mavisi | Fenol kırmızısı | 1/1 |
| Kresol kırmızısı | Timol mavisi | 1/3 |
| Fenolftalein | Nil mavisi | 1/2 |
| Metilen Kırmızısı | Metilen Mavisi | 1/1 |
** Her bir indikatör için ayrı ayrı g/100 mL’lik çözelti hazırlanır ve bu karışımlardan
* işaretli olan çözeltiler kahverengi cam şişede saklanmalıdır.
| İndikatörler | **Konsantrasyon (g/100mL) | Çözücüsü | Asit Rengi | Baz Rengi | Geçiş | Geçiş Rengi | ||
| I | II | I | II | | | | | |
| Metil sarısı | *Metilen mavisi | 0.05 | 0.05 | %95 Etanol | Mavi,viyole | Yeşil | 3.2 | Viole |
| Metil oranj | Ksilen cyanol | 0.02 | 0.28 | %50 Etanol | Kırmızı | Yeşil | 3.9 | Gri |
| Metil oranj | *İndigo karmin | 0.1 | 0.25 | Su | Viyole | Sarı,yeşil | 4.1 | Gri |
| Bromkresol yeşili | Metil oranj | 0.1 | 0.02 | Su | Portakal | Koyu yeşil | 4.3 | Açık yeşil |
| Bromkresol yeşili | Metil kırmızısı | 0.075 | 0.05 | %95 Etanol | Şarap kırmızısı | Yeşil | 5.1 | - |
| Metil kırmızısı | *Metilen mavisi | 0.1 | 0.05 | %95 Etanol | Kırmızı,viyole | Yeşil | 5.4 | Kirli mavi |
| Bromkresol yeşili | Klorfenol kırmızısı | 0.05 | 0.05 | Su | Sarı,yeşil | Mavi,viyole | 6.1 | - |
| Bromkresol moru | Bromtimol mavisi | 0.05 | 0.05 | Su | Sarı | Viyole,mavi | 6.7 | Viole |
| Nötral kırmızısı | Metilen mavisi | 0.05 | 0.05 | %95 Etanol | Viyole,mavi | Yeşil | 7.0 | - |
| Bromtimol mavisi | Fenol kırmızısı | 0.05 | 0.05 | Su | Sarı | Koyu viyole | 7.5 | Açık viole |
| Kresol kırmızısı | Timol mavisi | 0.025 | 0.15 | Su | Sarı | Viole | 8.3 | Pembe |
| Fenolftalein | *Metil yeşili | 0.033 | 0.067 | %95 Etanol | Yeşil | Viole | 8.9 | Gri,mavi |
| Fenolftalein | Timol mavisi | 0.075 | 0.025 | %50 Etanol | Sarı | Viole | 9.0 | Yeşil |
| Fenolftalein | Timolftalein | 0.1 | 0.1 | %95 Etanol | Renksiz | Viole | 9.9 | - |
| Fenolftalein | Nil mavisi | 0.033 | 0.133 | %95 Etanol | Mavi | Kırmızı | 10.0 | Viole |
Az bir miktarda çözeltiye ilave edilen iyon, eşdeğerlik noktasında, çöktürücü reaktifin aşırısı ile renkli bir tuz oluşturur. Bu tür indikatörlere en güzel örnek, Mohr medotu ile Cl tayininde kullanılan potasyum kromattır.
Bu tür reaksiyonlarda kullanılan indikatörlerde
· İndikatörle meydana gelen kompleks koyu bir renk oluşturmalıdır.
· Oluşan kompleks uygun bir stabilitede olmalıdır.
· Kompleks oluşumu reversible (tersinir) olmalı ve ayrışması kolay olmalıdır.
Bu tip indikatörlere örnek olarak Volhard yönteminde kullanılan Fe3+ verilebilir.
Bir miktar Fe(NO3)3 ilave edilen AgNO3 (gümüş nitrat) çözeltisi ayarlı KSCN ile titre edilir ve beyaz AgSCN çökeleği meydana gelir.
Eklenen KSCN’nin fazlası Fe3+ iyonunu ile kan kırmızısı renkli FeSCN2+ kompleksini oluşturur.
No comments:
Post a Comment